Beyinde yer alan ve fındık tanesi kadar büyüklükte olan hipofiz bezi, vücuttaki salgı bezlerinin kontrolünden sorumludur. Büyümeyi, kalp atış hızını ve üremeyi kontrol eder. Vücuttaki diğer hormon salgılayan bezlere emir veren bir orkestra şefi gibidir. Bu hormonlar da organlara emir vererek vücudumuzun belirli bir düzende çalışmasını sağlar.

Hipofiz bezinde farklı hormonları salgılamak üzere programlı hücreler bulunur. Tümör, tek bir hücrenin genetik bozulmaya uğrayarak kontrolsüz çoğalması sonucunda ortaya çıkar. Hangi hormon hücresinin etkilendiğine bağlı olarak, tümör belirtileri de o hormonun aşırı salgılanmasına bağlı olarak değişir.

Hipofiz bezi tümörleri arasında en sık görülenler; süt salgılatan prolaktin hormonunun hücrelerindeki tümörlerdir. Bu hastalığı akromegali, Cushing hastalığı, hormon salgılamayan tümörler ve birden fazla hormon salgılayan tümörler takip eder. Daha nadiren tiroid bezini uyarıcı hormon salgılatan hücrelerin adenomu tiroid bezi yetmezliği ya da fazlalığına ait belirtiler yapar.

Belirtiler

Hipofiz adenomları yavaş belirti verir. Bu nedenle baş ağrısı, halsizlik, görme bozuklukları gibi tümörden kaynaklı belirtilere karşı dikkatli olarak doktora başvurulması gerekir.

Hormon bozukluklarında da kişi belirtileri hissettiği anda doktora başvurarak gerekli hormon testlerini yaptırmalı, sorunun neden kaynaklandığı saptanmalıdır.

Tümörün Kitlesi Nedeniyle Ortaya Çıkan Bası Belirtileri

• Baş ağrısı,
• Halsizlik,
• Görme alanı bozuklukları,
• Görme netliğinde azalma,
• Göz küresi hareketlerinde kısıtlılık,
• Çift görme,
• Göz kapağı düşmesi

Tümörün Salgıladığı Hormon Nedeniyle Ortaya Çıkan Değişiklikler

• Bu değişiklikler salgılanan hormonun işlevine göre farklı hastalıklara ve şikayetlere yol açar.  Bunlar arasında;
• Vücut şeklinde değişiklikler ve bazı fonksiyon bozuklukları,
• Kadınlarda memelerin büyümesi, hassaslaşması ve süt salgılaması,
• Adet düzensizliği ve adet kesilmesi, kısırlık,
• Erkeklerde cinsel güç kaybı, kısırlık ve memelerin büyümesi (jinekomasti),
• Aşırı boy uzaması (devlik),
• Gövdede toplanan kilo artışı ve kıllanma.
• Çocukluk çağından geriatrik (yaşlılık) çağa kadar her yaşta tümör görülebilse de genç-erişkin yaş döneminde hormon aktif tümörlere daha sık rastlanır.

Tedavi

Prolaktinomalar genellikle ilaç tedavisine çok iyi yanıt veriyor. Prolaktinomalar dışındaki bütün hipofiz tümörlerinde cerrahi tedavi ön plandadır. Endoskopik ameliyat yöntemiyle tümör çıkarılır. Radyoterapi, cerrahi olarak çıkartılamayan tümör kalıntılarını tedavi etmek için kullanılabilir.

Ayrıca tümörün küçültülmesi ve yok edilmesi için hekimin kararına göre Gamma Knife radyocerrahi tedavisi de uygulanabilir. Gamma Knife tedavisi açık bir ameliyat değildir ve gamma ışınları kullanılarak genellikle tek seansta tedavi sağlanır.

Hipofiz tümörü ameliyatı sonrası hipofiz bezinden hormon salınımı yeterli değilse hormon yerine koyma (replasman) ilaçları verilebilir.

Büyüme hormonu salgılayan adenomlar için de ilaç tedavisi vardır, ancak ilaç ameliyata rağmen çıkarılması mümkün olmayan tümör kalıntılarının salgısını azaltmak için verilir, ayrıca Gamma Knife tedavisi de kullanılabilir.

Cushing hastalığında ideal tedavi tümörün cerrahi ile çıkarılmasıdır, ancak buna rağmen istenen kortizol seviyesine ulaşılamazsa hipofiz bezinin tamamı cerrahi olarak çıkarılır, ya da aynı amaçla Gamma Knife tedavisi uygulanabilir.

Hormon salgılamayan adenomlarda Gamma Knife tedavisi kullanılabilir, bunlarda ilaç tedavisi pratikte işe yaramaz. Bazı hormon salgılamayan küçük tümörlerin hastanın genel sağlık durumu ile birlikte değerlendirilmesi ve takip edilmesi tercih edilebilir.